Kirkitli Dokumalar

Sili, cicim, kilim, sumak gibi düz dokumaların ve halının dokumasında çözgüler arasından ve dokumanın enine geçirilien atkıları ve düğümleri döverek sıkıştırmaya yarayan ağaç ve hayvan kemiklerinden, hayvan dişlerinden veya demirden yapılmış el gibi yada çatal gibi dişli alete kirkit, bu aletin kullanılmasıyla dokunan el dokumalarmada kirkitli dokumalar denir (Aytaç 1982:35).

Kilim, Türk düz dokuma yaygılarına genel olarak denmesine rağmen, çözgü ipliklerinin atkı iplikleri tarafından dokuma esnasında tamamen kapatıldığı dokumalardır. Desenli, çizgili olabilen ve çeşitli farklılıklarla kendi içinde de çeşitlenebilen atkı yüzlü ve en yaygın oarak tanınan, bilinen ve kullanılan dokuma yaygılardır.

Belkıs Acar'a göre kilimin tanımı şöyledir; "Düğümlü halı dışındaki havsız düz dokuma yaygılar arasında en tanınmış olan çözgülerin atkılar tarafından tamamen gizlendiği atkı yüzlü dokumalardır. Kilim deyimi her ne kadar çok geniş anlamda bütün havsız düz dokuma yaygıları içine alır şekilde genel olarak kullanılıyorsa da cicim, zili, sumak gibi düz dokuma yaygılar apayrı tekniklerle dokunmuş yaygılardır. Motiflerin bulunduğu belirli alanlar içinde o desenin rengindeki bir iplik atkı yüzlü dokuma şeklinde çözgülerin bir altından, bir üstünden geçerek bir başka renkteki motifin sınırına kadar gider ve buradan geri döner. Böylece aynı renkteki atkılar kendi desen alanlarında gidip gelerek motifleri meydana getirirler" (Acar 1992:45).

Desen ipliğinin dönme aşamasında ilikler oluşur. Bu iliklerin yok edilme yöntemleri işe kilim türlerini meydana getirir. İlikli kilim, iliksiz kilim gibi.

Cicim (cecim); Atkı yüzlü dokuma yaygıların bir türüdür. Atkı ve çözgü iplikleri bez ayağı türünde dokunurken araya desen iplikleri geçirilerek kirkitle sıkıştırılır.Yüzeyde kabarıklık oluşturan bu kabartma desenli dokumalara cicim veya cecim denir.

Zili (Sili); Bir tür cicim olarakta tanımlanabilir. Türk düz dokuma yaygıların bir türüdür. Kabartma desen bez ayağı dokuma üzerine desen ipliklerinin üç üst bir alt şeklinde düzenli sıkıştırmasıyla elde edilen zilide yüzey tamamen doldurulur.

Sumak; Atkı ipliklerinin çift çözgü ipliklerine alternatif şekillerde desen özelliğine göre sarıldığı dokuma türüdür.

Halı; çözgü (veya arış) iplikleri üzerine ayrı bir desen ipliği ile değişik şekillerde düğüm atılarak aralarından bir kaç sıra atkı (veya argaç) ipliği geçirilip sıkıştırılarak aynı yükseklikte veya farklı yüksekliklerde kabartmalı olarak kesilmiş havlı j^üzlü dokumalara halı denir (Aytaç 1982:86).